UPADŁOŚĆ KONSUMENCKA – JAK OGŁOŚCIĆ?
Wyraz „upadłość“ używany w kontekście ekonomicznym automatycznie kojarzy się nam z działalnością firm i przedsiębiorstw. W końcu, „upadłość“ jest ogłaszana właśnie przez firmy, korporacje czy też banki. Wprowadzone już jakiś czas temu przepisy pozwalają jednak na ogłoszenie upadłości również osobom prywatnym, a mówiąc precyzyjnie osobom prywatnym, które posiadają status konsumentów.
WSZYSTKO CO MUSISZ WIEDZIEĆ O UPADŁOŚCI KONSUMENCKIEJ
Pomimo jednak tego, że wspomniane przepisy są obecne w systemie polskiego ustawodawstwa już od dobrych kilku lat, to jednak różnego rodzaju dane sondażowe a także praktyka pokazują, że społeczna wiedza na temat tego specyficznego rozwiązania, jakim jest upadłość konsumencka, nadal znajduje się na raczej niskim poziomie.
Warto więc mieć świadomość, że możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest uwarunkowana spełnieniem kilku dość precyzyjnie określonych warunków. Warunki te mają charakter pozytywne (kryteria, jakie musimy spełnić) a także charakter negatywny (kryteria, których nie możemy spełniać, aby móc ogłosić upadłość konsumencką).
Co więc przede wszystkim warto wiedzieć na temat upadłości konsumenckiej? Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby osoba prywatna mogła skorzystać z tego rozwiązania, oferowanego przez polski system prawny? Przyjrzyjmy się tej kwestii nieco dokładniej.
Czym jest upadłość konsumencka?
Podobnie, jak ma to miejsce w przypadku podmiotów gospodarczych, ogłoszenie upadłości konsumenckiej oznacza prawnie stwierdzoną niewypłacalność konsumenta. W ten sposób, osoba prywatna zyskuje możliwość niejako rozpoczęcia swojego prosperowania ekonomicznego od nowa, bez obciążeń wynikających z wcześniej istniejącego zadłużenia.
Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie oznacza automatycznego anulowania wszystkich istniejących długów. Każdy przypadek jest rozpatrywany przez sąd w sposób indywidualny.
Oznacza to, że ostateczna decyzja na temat warunków ogłoszenia upadłości konsumenckiej przez konkretną osobę będzie każdorazowo zależeć od oceny sądu. Co wpływa na tę ocenę? Przede wszystkim, sąd bierze pod uwagę możliwości finansowe konsumenta chcącego ogłosić upadłość.
Jeżeli więc, w toku analizy konkretnego przypadku, sąd uzna, iż dany konsument jest w pewnej, ograniczonej mierze zdolny do spłaty części swojego zadłużenia, decyzja sądu uwzględni tę okoliczność, tj. konsument zostanie zobowiązany do spłaty części swoich długów.
Należy mieć również na uwadze fakt, że przepisy w zakresie upadłości nie są jedynie czymś w rodzaju „prezentu“ dla konsumentów: ustawodawca zadbał również o to, aby w miarę możliwości zabezpieczyć interesy wierzycieli.
Upadłość konsumencka – jakie kryteria należy spełnić?
Powiedzieliśmy już, że możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest uwarunkowana spełnieniem określonych kryteriów pozytywnych. Kryteria te przedstawiają się w sposób następujący:
1. Dłużnik znalazł się w skrajnie trudnej sytuacji finansowej nie wskutek swojej winy, np. w wyniku niezawinionej utraty zatrudnienia, utraty majątku spowodowanej przez zdarzenia losowe(pożary, powodzie itd), utraty zatrudnienia i/lub możliwości zarobkowania wskutek wypadku lub ciężkiej choroby.
2. Dłużnik posiada zadłużenie u co najmniej dwóch różnych wierzycieli
Poza opisanymi powyżej kryteriami negatywnymi ogromne znaczenie mają jednak także kryteria negatywne. O ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie mogą więc starać się osoby, które:
1. Prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą
2. Posiadają status wspólnika spółki handlowej, która nie posiada osobowości prawnej
3. Utraciły pracę wskutek zwolnienia dyscyplinarnego lub też zwolnienia za porozumieniem stron
4. Popadły w kłopoty finansowe z własnej winy, np. poprzez lekkomyślne zaciąganie kolejnych kredytów lub pożyczek, nieodpowiedzialne gospodarowanie swoim majątkiem lub trwonienie pieniędzy na hazard bądź inne nałogi
5. Zaciągały kolejne kredyty/pożyczki w celu spłaty już istniejących zobowiązań
6. Wykorzystywały pieniądze pochodzące z kredytów/pożyczek w sposób niezgodny z ich przeznaczeniem
Jeżeli kwalifikujemy się do któregokolwiek z wymienionych powyżej 6 punktów, nie przysługuje nam prawo do ogłoszenia upadłości konsumenckiej.
Warto jednak poświęcić tej kwestii nieco więcej miejsca i wyjaśnić, co w praktyce oznaczają opisane powyżej warunki. Rozważmy dwa odmienne przykłady:
Przykład pierwszy: Pan Mariusz posiadał stabilne zatrudnienie. W pewnym momencie zdiagnozowano u niego jednak ciężką chorobę, wskutek której utracił pracę a także możliwość zarobkowania.
Pan Mariusz miał jednak istniejące wcześniej zobowiązania kredytowe, zaciągnięte w momencie, gdy nic nie wskazywało na to, że jego sytuacja finansowa może w przyszłości ulec tak radykalnemu pogorszeniu. Wskutek choroby oraz utraty właściwego źródła dochodu, Pan Mariusz utracił możliwość spłacania rat zaciągniętych zobowiązań.
Przykład drugi: Pan Marcin pracował jako kasjer w dyskoncie. W pewnym momencie dał się skusić ofercie pożyczki pozabankowe online. Pożyczył 20 tysięcy złotych, które wydał na konsumpcję. Po pewnym czasie, na skutek kłótni z przełożonym, Pan Marcin stracił pracę.
W tym samym momencie utracił również możliwość spłacania rat zaciągniętej pożyczki, przez co zaciągnął kolejne zobowiązania, w celu spłaty poprzednio istniejącego długu. Ta praktyka powtarzała się przez jakiś czas (kolejne pożyczki zaciągane w celu spłacania poprzednich), aż w końcu Pan Marcin został z długiem wynoszącym 150 tysięcy złotych. Pan Marcin znalazł zatrudnienie, jednak koszt obsługi jego długów w skali miesiąca jest większy, niż jego zarobki.
W pierwszym z opisanych przypadków, oczywiście mamy do czynienia z konsumentem, który może starać się o ogłoszenie upadłości. W drugim przypadku, taka możliwość niestety nie istnieje.
Oczywiście, oba te przykłady należą do w pewien sposób skrajnych, tzn. stosunkowo łatwych w interpretacji. Należy jednak pamiętać, że długi powstałe na skutek naszej lekkomyślności, a nie niezależnych od nas i losowych przypadków, niejako z definicji uniemożliwiają nam staranie się o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.
Pozostałe ważne informacje z zakresu upadłości konsumenckiej
Należy mieć świadomość, że upadłość konsumencka jest procesem składającym się z określonych etapów.
1. Na samym początku, dochodzi do przejęcia majątku dłużnika przez uprawniony do tego organ, a następnie zaspokojenie roszczeń wierzycieli.
2. Następnie sąd, analizując indywidualny przypadek dłużnika, ustala realistyczny plan spłaty części pozostałego zadłużenia
3. Na końcu, dochodzi do umorzenia części długów, o ile dłużnik rzetelnie wypełnia nałożone na niego obowiązki, w tym przede wszystkim realizowanie ustalonego przez sąd planu spłaty
Należy również pamiętać, że w momencie ogłoszenia upadłości konsumenckiej, dłużnik de facto traci możliwość zarządzania swoim majątkiem: ta możliwość staje się od tego momentu kompetencją syndyka ustawionego przez sąd. Oznacza to, że syndyk może np. dokonać sprzedaży mieszkania dłużnika, natomiast sam dłużnik nie może sprzedać swojego mieszkania, domu, samochodu lub innej części swojego majątku.
Należy także pamiętać, że aby móc ogłosić upadłość, konsument musi dysponować środkami, które pozwolą mu na pokrycie kosztów postępowania, w tym między innymi kosztów sądowych, kosztów licytacji majątku, kosztów działalności syndyka oraz biegłych.
Konsument, który ogłosił upadłość, nie będzie mógł również zaciągać kolejnych zobowiązań kredytowych na cele konsumpcyjne, dokonywać zakupów na raty ani też dokonywać inwestycji. Po ogłoszeniu upadłości, konsument nie będzie mógł również np. odrzucić spadku lub też zrzec się prawa do przysługującego mu odszkodowania.
Oczywiście, opisywane ograniczenia nie będą trwać w nieskończoność: maksymalna długość planu spłaty zadłużenia ustalonego przez sąd wynosi 5 lat. Oznacza to, że również ograniczenie dysponowania swoim majątkiem nie będzie trwać dłużej, niż 5 lat.
Co ważne, w przypadku, gdy dłużnik znajduje się w związku małżeńskim, wspólny majątek małżonków stanie się częścią masy upadłościowej, tzn. zostanie zlicytowany i przeznaczony na spłatę zadłużenia. Jednocześnie jednak, małżonek dłużnika może w takiej sytuacji wystąpić jako jeden z wierzycieli. W ten sposób, małżeństwo może przynajmniej w pewnej mierze odzyskać część zlicytowanego majątku dłużnika, tj. jednego z małżonków.